Kościół św. Anny w Krakowie - perła polskiego baroku

Jest to najpiękniejszy przykład polskiego baroku.

Kościół już w XV wieku stał się za sprawą króla Władysława Jagiełły kościołem uniwersyteckim.
Szybki rozwój uczelni, a także obecność konkurencyjnych wobec uniwersytetu Jezuitów, skłonił profesorów Akademii do przebudowy kościoła. Nowa świątynia miała przyćmić należący do Jezuitów kościół św. Piotra i Pawła (który zbudowano około 100 lat wcześniej).

   Z końcem XVII wieku wieku profesorowie zwrócili się do króla Jana III Sobieskiego (który był studentem Uniwersytetu) o pomoc finansową - już w 1689 roku położono kamień węgielny. Budowniczym został znany holenderski architekt Tylman z Gameren, który wzorował swą budowlę na barokowym kościele Sant'Andrea della Valle w Rzymie.

Na fasadzie kościoła znajdują się wyrzeźbione postaci św. Floriana, św. Jana Kantego, św. Kazimierza (z dynastii Jagiellonów) oraz św. Bernarda z  Clairvaux.
Kościół jest zbudowany na planie transeptu, w kształcie krzyża łacińskiego. Jest trójnawowy z bocznymi kaplicami. Ołtarze i stiuki to dzieło Baltazara Fontany. Malowidła na ścianach świątyni namalowali bracia Karol i Innocenty Montic z Włoch oraz Karol Dankwart z Nysy.

W ołtarzu głównym znajduje się obraz św. Anny Samotrzeć autorstwa Jerzego Siemiginowskiego, nadwornego malarza króla Jana III Sobieskiego. Obraz jest obudowany konstrukcją architektoniczną - dziełem Fontany. Kolumny wokół obrazu dają złudzenie przestrzeni, a ich skręcenie wprowadza element ruchu. Obraz ma w sobie światło, jak przystało na dzieło baroku. Po prawej i lewej stronie znajdują się rzeźby św. Wojciecha i św. Stanisława (wyrzeźbione przez Fontanę); są oni zwróceni w stronę obrazu. Kompozycja ołtarza jest rozbita, składająca się z kilku elementów.

W stallach są umieszczone obrazy Szymona Czechowicza.

Program ideologiczny kościoła, opracowany przez Sebastiana Piskorskiego, jest oparty na całej Biblii, zarówno Starym jak i Nowym Testamencie, a także w dużym stopniu na Apokalipsie św. Jana - w nawiązaniu do Jerozolimy Niebiańskiej.

Z Apokalipsy św. Jana wywodzą się choćby imiona apostołów w postaci nazw kamieni szlachetnych, np. Jaspis, umieszczone na filarach.
Postacie apostołów znajdujące się na filarach są w ruchu (typowe dla sztuki baroku) i jakby wychodzą poza filar; choć są to malowidła, ma się wrażenie, że są to rzeźby; taka gra z odbiorcą jest charakterystyczna dla baroku.

Podobnie są przedstawione chmury nad łukami, ma się wrażenie, że wychodzą poza łuki.

Beatyfikacja św. Jana Kantego w 1680 roku spowodowała liczne pielgrzymki do kościoła, w którym był pochowany. Z tego m.in względu postanowiono zbudować Mu godną konfesję, obejmującą trumnę i ołtarz. Jest to dzieło Baltazara Fontany. Trumna jest podtrzymywana przez cztery postacie symbolizujące wydziały: teologiczny, prawny, lekarski i filozoficzny. Cztery kolumny są zwieńczone rzeźbami czterech Janów, imienników Jana Kantego. Z boku umieszczono obraz królowej Jadwigi.

Kaplica Podwyższenia Krzyża Świętego składa się z trzech części. W części środkowej znajdują  postaci Jezusa na krzyżu, Maryi oraz św. Jana Kantego.  Lewa część ołtarza ukazuje św. Weronikę, a prawa - św. Longinusa, żołnierza rzymskiego, który nawrócił się podczas ukrzyżowania.
Tutaj znajduje się też grób Jana Pietraszki, sługi bożego, dawnego proboszcza kościoła św. Anny, przyjaciela Karola Wojtyły.

Pomnik Mikołaja Kopernika można uznać za akt odwagi profesorów uniwersytetu. Kopernik był obłożony klątwą, którą zdjęto z niego pod koniec XVIII wieku. Jednak jego dzieło "O obrotach sfer niebieskich" jeszcze długo znajdowało się na indeksie ksiąg zakazanych. Pomnik zaprojektował  w duchu klasycyzmu i ufundował w 1822 roku architekt - amator ks. Sebastian Sierakowski, a wykonał Jan Nepomucen Galli, przedstawiciel włoskiej rodziny kamieniarzy. Był to pierwszy pomnik Mikołaja Kopernika w Polsce. Został wystawiony około 10 lat przed zdjęciem dzieła z indeksu.

Na uwagę zasługują ołtarze boczne św. Katarzyny Aleksandryjskiej i Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia, zaprojektowane w formie rzeźby. Ołtarze są obudowane rzeźbami, kolumnami; występuje tu też gra świateł dzięki światłu padającemu przez otwory w suficie. To wszystko zostało zaprojektowane przez Fontanę; są to jego pomysły. W kolejnych ołtarzach bocznych elementem centralnym są obrazy, np w kaplicy św. Sebastiana. Taki był zapewne pomysł Fontany - aby każdy ołtarz był inny.

Warto też zwrócić uwagę na ambonę, która jest dziełem polskiego artysty.