Początki Uniwersytetu Jagiellońskiego

Dwunastego maja 1364 roku Kazimierz Wielki powołał Akademię Krakowską;  była to druga tego typu uczelnia w tej części Europy – po uniwersytecie praskim, który powstał w 1348 roku.  Początkowo papież nie wydał zgody na stworzenie wydziału teologicznego, który najbardziej w ówczesnych czasach świadczył o prestiżu uczelni. Powołano osiem katedr.

Początkowo wykłady odbywały się na Wawelu. Były plany, żeby stworzyć kampus na Kazimierzu, jednak nie zostały one zrealizowane, ponieważ król Kazimierz Wielki wkrótce zmarł w 1370 roku.

Królowa Jadwiga przepisała w testamencie cały swój prywatny majątek na cele Akademii – suknie, biżuterię itp. Po jej śmierci w 1399 roku wykonawcą testamentu został jej mąż król Władysław Jagiełło.

Polonez na Krakowskim Rynku

To już trzeci raz odtańczono na Rynku poloneza z okazji Juwenaliów. Organizatorami są studenci UJ.
Okazją jest rocznica powstania Uniwersytetu Jagiellońskiego, czyli dzień 12 maja.
Mnóstwo ludzi - studentów, niestudentów, dzieci i turystów. Tańczono do poloneza z filmu "Pan Tadeusz", skomponowanego przez Wojciecha Kilara.
Wspaniała atmosfera, warto było przyjść. Zdjęcia tego nie oddadzą. 
Całą imprezę wspomagały Zespoły Pieśni i Tańca: Uniwersytetu Jagiellońskiego - "Słowianki", oraz Akademii Górniczo-Hutniczej - "Krakus".

Oto fragment zaproszenia:
"O 12:00, wraz z hejnałem, ruszymy do Poloneza, tańca zakorzenionego w polskiej tradycji – będzie to uwieńczenie obchodów rocznicy i sygnał do rozpoczynających się Juwenaliów z Klasą by All In UJ. Poprowadzą nas fantastyczni tancerze z Zespół Pieśni i Tańca UJ Słowianki i ZPiT AGH im. Wiesława Białowąsa "KRAKUS"
Zapowiada się niezwykły poranek tej pięknej, majowej niedzieli – spędźcie go z nami na wspólnej integracji i zabawie! Zdolności taneczne nie są potrzebne, uśmiech i pozytywna energia – wymagana! ;) Pokażmy całej Polsce najciekawszą stronę życia studenckiego, rozpocznijmy Juwenalia z Klasą!"

Uniwersytet Chicago

University of Chicago to jeden z najbardziej prestiżowych uniwersytetów amerykańskich. Został założony w 1890 roku przez przedsiębiorcę i twórcę koncernu Standard Oil Johna D. Rockefellera w Chicago. Jest uczelnią prywatną, na której studiuje około 14 tys. osób.

Większość budynków uniwersytetu znajduje się około 7 mil na południe od centrum Chicago, w dzielnicach Hyde Park i Woodlawn. W centrum kampusu znajduje się park Midway Plaisance zaprojektowany przez sławnego architekta zieleni Fredericka Law Olmsteda na Wystawę Światową 1893. Uniwersytet jest znany ze swej neogotyckiej architektury, budynki powstały głównie z wapnia pod koniec 19 wieku. Były wzorowane na klasycznych kampusach uniwersytetów Oxford i Cambridge.

Zapraszam na spacer po kampusie, w którym można zobaczyć budynki uniwersytetu, domy akademickie i piękny park. Zdjęcia były robione jesienią 2014 roku. Przekazuję je za pośrednictwem osoby z rodziny, która od niedawna przebywa w Chicago.

Sklepienia gotyckie: krzyżowo-żebrowe, kryształowe, palmowe, gwiaździste, wachlarzowe

Przedstawiam dzisiaj kilka rodzajów sklepień (głównie ich zdjęcia) charakterystycznych dla czasów gotyku, które miałam okazję zobaczyć w odwiedzanych przeze mnie budowlach, głównie kościołach.
Nie piszę na ten temat dużo, ponieważ nie znam tego tematu dogłębnie i nie chcę popełnić błędu.
Ponieważ miałam trochę zdjęć kilku rodzajów sklepień, postanowiłam zebrać je w jednym wpisie.
Podstawowym dla stylu gotyckiego było sklepienie krzyżowo-żebrowe. Rozwinęło się ono na bazie sklepienia kolebkowego ze stylu romańskiego.
Poniżej przykład sklepienia krzyżowo-żebrowego z kościoła św. Jakuba i św. Mikołaja w Chełmnie:

Zegar z ruchomymi figurkami na dziedzińcu Collegium Maius w Krakowie

Na dziedzińcu Collegium Maius - najstarszego budynku Uniwersytetu Jagiellońskiego - znajduje się jedyny w Krakowie zegar z ruchomymi figurkami. Usytuowany jest na pierwszym piętrze, obok bogato zdobionego portalu prowadzącego do dawnej biblioteki.
Między godziną 9 a 19, tylko o godzinach nieparzystych, rozlega się muzyka: utwór Jana z Lublina z XVI wieku oraz pieśń akademicka Gaudeamus Igitur.
Wtedy kolejno przed widzami ukazują się postacie wychodzące z zegara. Jest ich sześć: pedel UJ (czyli woźny), królowa Jadwiga, Władysław Jagiełło, Jan z Kęt, Hugo Kołłątaj oraz Stanisław ze Skalbmierza.

Ten zegar jest czwartym z kolei. Uruchomiono go w 2000 roku.

Szkoda, że wśród figur nie ma króla Kazimierza Wielkiego, który był przecież założycielem Akademii Krakowskiej. Ciekawe dlaczego; ja się domyślam; nie jest to takie trudne.
Warto zobaczyć ten zegar. Polecam. Trzeba tylko pamiętać, by przyjść o godzinie nieparzystej.

A teraz ciekawostka związana z zegarem na dziedzińcu Collegium Maius.
Skąd się wzięło pojęcie kwadransu akademickiego?
Uniwersytet Jagielloński miał umowę z władzami Krakowa (uchwała z 1518 roku) - zgodnie z nią zegar uniwersytecki na dziedzińcu Collegium Maius spóźniał się w stosunku do zegara miejskiego o 15 minut.
Kwadrans akademicki to15 minut tolerowanego spóźnienia się studenta na zajęcia lub opóźnienia rozpoczęcia zajęć przez prowadzącego.
Dobrze byłoby nagrać krótki film - relację z tymi przesuwającymi się figurkami.
Bardzo mi żal Kazimierza Wielkiego, że nie dołączono go do figurek w zegarze. Na dziedzińcu Collegium Maius nie ma po nim żadnego śladu. Jego prowadzenie się było, mówiąc delikatnie, złe.

Jednak trzeba pamiętać, że był wspaniałym królem; zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną. On założył Akademię Krakowską i zrealizował wiele innych wspaniałych zadań.

Collegium Iuridicum w Krakowie

Collegium Iuridicum to jedna z najstarszych budowli obecnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Budynek powstał w końcu 14 wieku jako rezydencja wojewody kaliskiego Sędziwoja z Szubina. W 1403 roku budynek wykupiła Akademia Krakowska na pomieszczenie wydziału prawa. 
Znajdowały się tu sale wykładowe, aula, oratorium, biblioteka dla prawników oraz mieszkania profesorskie. Z tamtych czasów zachowała się część budynku, typowo gotycka, z czerwonej cegły, od strony ulicy Kanoniczej. 

Charakterystyczny dla tego czasu jest późnogotycki płycinowy schodkowy szczyt, jeden z dwóch takich zachowanych w mieście Krakowie na budowlach świeckich (drugi jest na Collegium Maius), znajdujący się na zdjęciach poniżej.

Pozostałą część budynku kilkakrotnie przebudowywano. Barokowa fasada powstała po przebudowie Collegium w 1719 roku. Budynkowi nadano wtedy jednolity skromny barokowy styl. Poniżej dawne wejście boczne z barokowym portalem od strony placu św. Marii Magdaleny.

Barokowy portal boniowany przy wejściu głównym od strony ulicy Grodzkiej zawiera herb akademii na ozdobnym katuszu.

Wewnętrzny czworoboczny dziedziniec otoczono w 17 wieku arkadowymi krużgankami. Są to jedne z najpiękniejszych tego rodzaju krużganków w Krakowie.

Krużganki najbardziej mnie zauroczyły. Jest to nieduży piękny dziedziniec ze specyficznym klimatem.

Gotyk w świeckim budownictwie Krakowa

Gotyk jest ostatnim stylem epoki średniowiecza. Jego ojczyzną jest Francja, pojawił się w XII wieku, a rozprzestrzenił w wieku XIII. Jedynym krajem, który oparł się gotykowi, były Włochy - mocno zakorzenione w stylu klasycznym. Włoski artysta Giorgio Vasari (uczeń Michała Anioła) w XVI wieku poddał krytyce styl gotycki i jego opinia utrzymywała się przez całe wieki. Dopiero w epoce romantyzmu odkryto piękno gotyku. Przyczynił się do tego Wiktor Hugo, który akcje swoich powieści umiejscawiał w katedrach średniowiecznych.

W gotyku budowano z cegły; występuje pęd w górę, strzelistość; pojawiają się filary, sklepienia, wysokie okna o kształcie lancetowatym zakończone ostrymi łukami, coraz bardziej zdobione portale wiodące do wnętrza budynku, okna zdobione witrażami. Elementy konstrukcyjne stają się zdobieniami: filary, sklepienia. Coraz częściej pojawia się rzeźba - początkowo głównie w budownictwie sakralnym, ale potem częściej w zamkach głównie warownych. W stylu gotyckim budowano wiele budowli świeckich: ratusze, uniwersytety, mury obronne, baszty.

W Krakowie gotyk pojawił się w drugiej połowie XIII wieku. Był to okres rozbicia dzielnicowego. Od czasów króla Władysława Łokietka zaczęła się powolna odbudowa państwa polskiego. Pod koniec XV wieku w samym Krakowie było więcej budowli murowanych niż w całym królestwie.

Za panowania Łokietka na wzgórzu wawelskim powstało kilka budynków; pozostała z nich wieża Łokietkowa. która obecnie jest rdzeniem Kurzej Stopki zdobionej tarczami z herbami Jagiellonów. Za panowania Kazimierza Wielkiego dokonano przebudowy zamku wawelskiego - budynki zostały zgrupowane wokół dziedzińca.

Kurza Stopka, której rdzeniem jest Wieża Łokietkowa

Kolejnym przykładem stylu gotyckiego w architekturze świeckiej jest Collegium Iuridicum znajdujące się przy placu św. Magdaleny; wcześniej była to średniowieczna hala przeznaczona do celów handlowych. Na początku XV wieku została odkupiona dla Uniwersytetu Jagiellońskiego. Najlepiej zachował się z czasów średniowiecza narożny budynek przy ul. Kanoniczej - choć, jak twierdzą specjaliści, dokonano w nim pewnych zmian od czasów epoki średniowiecza.

Collegium Iuridicum - najlepiej zachowana z epoki średniowiecza
 jest część z czerwonej cegły

Przy ul. Grodzkiej 32 znajduje się najstarsze zachowane godło w Krakowie. Kamienica nazywana była: Podelwie.  Godło przedstawia lwicę karmiącą swoje małe. Był tu kiedyś warsztat kamieniarzy pochodzących z Pragi.

Jednym z najwspanialszych przykładów stylu gotyckiego w architekturze świeckiej Krakowa jest Collegium Maius, które zostało opisane przeze mnie w oddzielnym wpisie na tym blogu.

Dziedziniec Collegium Maius

Fragment portalu gotyckiego zdobiącego wejście do biblioteki

Kolejnym przykładem są Sukiennice. Aby zachęcić kupców do przybywania do Krakowa, trzeba było im zapewnić dobre warunki do przechowywania towaru. Handel suknem był wówczas bardzo rozpowszechniony; powstawały specjalne hale, w których handlowano wyłącznie suknem. Dla tego celu powstały Sukiennice w drugiej połowie XIII wieku. Początkowo były to rzędy kramów, które z czasem zadaszono. Za króla Kazimierza Wielkiego powstał wielki gmach murowany. Do pożaru w drugiej połowie XVI wieku Sukiennice pozostały w gotyckim stylu; odbudowane jednak zostały w stylu renesansowym. Elementy budynku z czerwoną cegłą to pozostałość stylu gotyckiego.

Sukiennice

Ratusz jest budowlą reprezentacyjną miasta, siedzibą burmistrza. Pierwsze zapiski na temat krakowskiego ratusza pochodzą z 1316 roku. Późniejszą rozbudową ratusza zajmował się mistrz Jan z Torunia. Najwspanialszym pomieszczeniem w ratuszu była Izba Pańska; tu nowo koronowany król przebierał się w stosowne szaty, po czym spotykał się z krakowskimi mieszczanami. W ratuszu miały siedzibę również sądy ławnicze. W podziemiach znajdowało się więzienie i izba tortur (narzędzia tortur z ratusza można oglądać w Domu Matejki). Na dziedzińcu znajdował się pień katowski. Wieża ratusza miała swojego trębacza. W latach 1817-20 zniszczony ratusz został rozebrany.

Wieża ratuszowa

Makieta ratusza na Rynku Głównym

Przy ul. Szpitalnej znajduje się typowa gotycka kamienica - Kamienica Jaroszowska z I ćwierci XV wieku. W podziemiach znajdują się najstarsze fragmenty; fasada z cegły - ciemniejsza cegła to zembrówka; portal gotycki. Obecnie kamienica należy do zakonu duchaczek.

Dom pod Krzyżem pochodzi z XV wieku. Gotycki budynek został zbudowany przez zakon duchaków. W XV wieku siostry duchaczki prowadziły w tym budynku przytułek dla najbiedniejszych chorych. Nazwa ulicy Szpitalnej pochodzi od szpitala prowadzonego przez zakon duchaków.

Kolejnym wspaniałym przykładem stylu gotyckiego w budownictwie świeckim Krakowa są mury obronne. Powstawały na przestrzeni kilku wieków - od XIII do XVII wieku. Budowane były z kamienia wapiennego. Przed murem głównym znajdował się podmurek. Fosa była zasilana wodą z Rudawy. Baszty były co 50 metrów. W 15 wieku istniało 17 baszt, przed zburzeniem – 47. Obecnie zachowały się trzy baszty: Pasamoników, Ciesielska, Stolarzy. Brama Floriańska jest jedyną bramą, która przetrwała. Była najważniejszą bramą; nazywana Porta gloriae – tędy wjeżdżali przyszli królowie oraz dostojni goście. Połączona była szyją z Barbakanem. Obecnie jest nakryta barokowym hełmem, co jest efektem późniejszej przebudowy.

Collegium Maius w Krakowie

W 1364 roku król Kazimierz Wielki powołał Akademię Krakowską. Pierwsze wykłady odbywały się na Wzgórzu Wawelskim. Po sześciu latach król umarł, nie zdążywszy wcześniej uporządkować spraw związanych z lokalizacją nowej uczelni. Po jego śmierci uczelnia podupadła. Jego następczyni Królowa Jadwiga, świadoma wagi istnienia w Polsce wyższej uczelni, przekazała cały swój osobisty majątek na odbudowę Akademii.
Król Władysław Jagiełło wykupił narożną kamienicę (róg ul. św. Anny i Jagiellońskiej) i w lipcu 1400 roku odbył się tu pierwszy wykład.

Około 1430 roku powstała Izba Wspólna (Stuba Communis). Początkowo budynki wchodzące w skład Collegium Maius były rozrzucone. Do scalenia ich doszło po pożarach w tej części dzielnicy. Najstarszą częścią Collegium Maius jest część narożna z typowym gotyckim szczytem.