Ulica Kanonicza w Krakowie

Ulica Kanonicza to jedna z najbardziej malowniczych ulic Krakowa. Przechodzi tędy niewiele osób; ulica jest więc spokojna; częściej można spotkać wycieczki.
Tu zachowało się najwięcej renesansowych i barokowych kamienic i rezydencji pałacowych, pięknie zdobionych portali z tarczami herbowymi, nastrojowych dziedzińców.
Ma się wrażenie, że czas się tu zatrzymał. Kanonicza położona jest raczej na uboczu, z dala od głównych ulic szlaków turystycznych.
Jej nazwa wywodzi się od budowanych tu przez kanoników katedralnych domów i rezydencji.

Przedstawię teraz bardzo krótko kilka kamienic. Najbardziej podobają mi się w nich portale. Mam do nich słabość. Uważam je za najciekawszy element kamienicy.



Kamienica nr 1 to Pałac Samuela Maciejowskiego.  Został wzniesiony w latach 1531–1532 przez kanonika Samuela Maciejowskiego (późniejszego biskupa) na miejscu drewnianego domu, zwanego kaplicą św. Grzegorza i południowo-zachodniego odcinka pierwotnej ulicy Senackiej. Do końca XVIII wieku był rezydencją kanoniczą. Następnie urządzono tu inkwizytoriat i więzienie.
Warto zwrócić uwagę na piękny barokowy portal.

W perspektywie ulicy wspaniały widok na katedrę i zamek wawelski.

Oto kamienica nr 3. Dom ten powstał jeszcze w drugiej połowie XIV wieku. Jego budowę zleciła Kapituła z przeznaczeniem dla młodzieży studiującej w pobliskim Collegium Iuridicum. W połowie XV wieku była tutaj Bursa Grochowa dla żaków studiujących prawo. Gruntowna przebudowa nastąpiła w latach trzydziestych XVI wieku. W połowie XVIII wieku powstał bogaty barokowy portal. Obecnie dom jest własnością Kapituły Metropolitalnej na Wawelu.

Kamienica nr 5 to jeden z najstarszych domów; został gruntownie przebudowany po pożarze z 1455. Inicjatorem przebudowy był Jan Długosz. W wyniku gruntownej przebudowy w drugiej połowie XVI wieku budynek otrzymał charakter nowożytny.
Dom ten nazywany jest Domem Długosza. Portal pochodzi z XVIII wieku.
Mieści się tu siedziba Teatru Cricot 2 założonego przez Tadeusza Kantora.

Kamienica nr 7 to Dom pod Trzema Koronami. Zbudował go w 1369 roku kanonik Nawoj z Tęczyna. Od tego czasu był oczywiście przebudowywany. Na fasadzie znajduje się herb kapituły krakowskiej - Trzy Korony. W budynku zachowało się wiele zabytkowych elementów wyposażenia, np. gotycko-renesansowe portale, barokowa stolarszczyzna.

Kamienica nr 9 to dom, który powstał w pierwszej połowie XIV wieku. Początkowo stały tutaj dwa domy wystawione przez kanoników Jana Suchywilka i Jakuba Szyrzyka z Falkowa, między którymi biegła uliczka do murów. Po pożarze w 1455 domy połączono w jeden duży budynek. W XVI wieku był dwukrotnie przebudowywany. Przebudowy w XVIII i XIX wieku całkowicie zniszczyły pozostałości gotyckie i renesansowe.

Kamienica nr 11 - dom ten powstał w pierwszej połowie XV wieku z fundacji kanonika Mikołaja Poraja. W pierwszej połowie XVI wieku został przebudowany i z tego czasu pochodzi gruntownie przerobiony w pierwszej połowie XIX wieku portal wejściowy.

Kamienica nr 14

Kamienica nr 15 zwana Domem Szreniawa to najstarsza kamienica przy tej ulicy. Jego obecna forma pochodzi z XVI wieku. Na fasadzie w rokokowym kartuszu mieści się herb dawnych właścicieli Szreniawa.

Kamienica nr 16

Kamienica nr 17 to Pałac biskupa Erazma Ciołka – zabytkowy pałac z XVI wieku. Obecnie mieści się tu oddział Muzeum Narodowego w Krakowie.
W 1505 roku staraniem biskupa płockiego Erazma Ciołka połączono dwa domy, tworząc tzw. curia ampla, czyli wielki dwór, uchodzący w XVI wieku za najokazalszy przy ulicy Kanoniczej.
Dziś do pałacu prowadzi renesansowa brama z kartuszem, na którym widnieje orzeł w koronie z przeplecioną literą S będącą inicjałem króla Zygmunta Starego.

Kamienica nr 18 to dawny pałac biskupa Floriana z Mokrska, powstały w XIV wieku. Gruntownie przebudowany w latach 1560-1563, prawdopodobnie przy udziale Jana Michałowicza z Urzędowa (jemu przypisuje się portal). Obecnie jest  to siedziba Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się”.

Kamienica nr 19 to dom św. Stanisława. Kamienicę wzniesiono przed rokiem 1370. W latach 1537- 40 została przebudowana z inicjatywy J. Wilamowskiego, w wyniku czego powstała reprezentacyjna rezydencja w stylu renesansowym. W latach 80. XVI wieku S. Krasiński ufundował na drugim piętrze kaplicę św. Stanisława. Jest to jedyna zachowana do dziś kaplica w pałacach kanoników krakowskich. Dom uległ zniszczeniu w 1768 roku. W latach 1778-90 przebudowano go w stylu klasycystycznym. Dokonał tego Jan Kanty Wodzicki - kanonik. W latach 1953-1958 mieszkał w tym domu Karol Wojtyła. Od 1994 jest siedzibą Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie.

Kamienica nr 21 to Pałac Dziekanów; pięknie zachowana renesansowa rezydencja dziekanów kapituły krakowskiej, która została wzniesiona w latach 1582–1588. Jej budowniczym był architekt włoski okresu manieryzmu Santi Gucci. Pałac Dziekanów ozdobiony jest sgraffitową dekoracją fasady oraz posiada piękny i niezwykle cenny manierystyczny portal z napisem na fryzie Procul este profani.

Kamienica nr 23

Kamienica nr 25 to Dom Długosza – zabytkowy budynek u stóp Wawelu. Wzniesiony w XIV wieku, mieścił łaźnię królewską. Był wielokrotnie przebudowywany i przekształcany. Od pierwszej połowy XV wieku służył jako dom mieszkalny dla kanoników katedralnych, a nazwę zawdzięcza jednemu z nich – Janowi Długoszowi. Dopiero w XIX wieku nastąpiła zmiana jego przeznaczenia; w XX stuleciu mieszkał tu Stanisław Wyspiański.