środa, 4 maja 2016

Gotyckie kościoły Torunia: kościół pw. Wniebowzięcia NMP oraz pw. św. Jakuba i św. Filipa

W Toruniu znajdują się trzy znakomite kościoły w stylu gotyckim. Wszystkie są zabytkami klasy zerowej. Dzisiaj przedstawię dwa z nich. Katedrę Świętych Janów opiszę innym razem.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny został wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku przez franciszkanów, którzy przybyli do Torunia zaledwie kilka lat po lokacji miasta, czyli w 1239 roku. Zachowana do dziś monumentalna gotycka świątynia jest trzecim bądź nawet czwartym kościołem zbudowanym w tym miejscu. Zgodnie z surową franciszkańską regułą budowla od początku nie posiadała wieży, a jedynie zakończony trzema sygnaturkami szczyt od strony rynku.

Sygnaturki widać na poniższym zdjęciu.

 Wnętrze kościoła zawiera  wiele cennych dzieł sztuki, między innymi malowidła ścienne, stalle.
 Ciekawostką jest, że w tym kościele odbył się pogrzeb szwedzkiej królewny Anny Wazówny, siostry króla Polski Zygmunta III Wazy. Jej pochówkowi w Krakowie sprzeciwili się katoliccy duchowni, ponieważ królewna Anna była protestantką i nawet za życia przebywała z dala od królewskiego dworu; zamieszkiwała zamki w Golubiu i Brodnicy. Znana jako gorliwa obrończyni luteranizmu, mecenas nauki i opiekunka ubogich, królewna interesowała się botaniką i była podobno pierwszą w Polsce osobą, która hodowała i paliła tytoń.
Barokowy nagrobek Anny Wazówny, ufundowany przez króla Władysława IV Wazę w 1636 roku, znajduje się w mauzoleum dostawionym od północy do prezbiterium kościoła. Świątynia była również miejscem pochówku wielu wybitnych mieszczan toruńskich i przedstawicieli szlachty.
 W połowie XVI wieku kościół został przejęty przez protestantów i był najważniejszą świątynią toruńskich ewangelików.
Kościół NMP przywrócono katolikom w 1724 roku, po religijnych zamieszkach znanych jako tumult toruński. Do świątyni i klasztoru na blisko 100 lat wprowadzili się ojcowie bernardyni.
Jednak w 1821 roku zakon uległ kasacji, podobnie jak inne zakony toruńskie. Budynek klasztoru, sąsiadujący z kościołem, a po kasacji popadający w ruinę, po jakimś czasie został rozebrany.
 W kościele znajduje się sanktuarium bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego, kapłana i męczennika - patrona harcerstwa. To w tym kościele bł. Stefan Wincenty pełnił posługę duszpasterską jako wikariusz.
 Witraże w kościele pochodzą z XIX wieku.
Drugi kościół, który chcę przedstawić, był w ostatnich latach odnawiany. Wnętrze było zamykane i nie byłam w nim od wielu lat. A szkoda, bo z tym kościołem wiąże się najwięcej moich wspomnień.
Fundatorem kościoła pw. św. Jakuba i św. Filipa byli Krzyżacy, których celem było - poprzez wyjątkową formę, wysokie walory artystyczne i ozdobność świątyni - zaznaczyć swój prestiż, a jednocześnie kształtować w mieszkańcach miasta ich tożsamość i wspólną więź.
  Na teren kościelny z Rynku prowadzi gotycka brama z filarem i barokową figurą patrona - św. Jakuba.
 Kamień węgielny pod budowę kościoła położył w 1309 roku biskup chełmiński Herman.To wydarzenie zostało upamiętnione wyjątkowym napisem na dekoracyjnym fryzie z gotyckich glazurowanych płytek żółtych i zielonych, który obiega prezbiterium z zewnątrz, jak i wewnątrz.
 Od 1408 roku w tym kościele działał wikariat Towarzystwa Jaszczurczego, na wpół tajnej antykrzyżackiej organizacji rycerstwa Ziemi Chełmińskiej. Tutaj odbywały się tajne narady przeciw Krzyżakom.
 Wyjście z kościoła na Nowy Rynek.
Kościół ten zaliczany jest do najcenniejszych i najciekawszych osiągnięć architektonicznych średniowiecza na terenie Polski. Jest to kościół bazylikowy (z niższymi w stosunku do nawy głównej nawami bocznymi) - pierwszy taki powstał w państwie krzyżackim. Od pozostałych toruńskich kościołów gotyckich różni się także rzadko stosowanym na ziemiach polskich systemem konstrukcyjnym, polegającym na przeniesieniu ciężaru sklepień nawy głównej za pomocą łuków odporowych na szkarpy naw bocznych.Obecnie, po podwyższeniu naw bocznych w XV wieku, widoczny jest tylko jeden łuk odporowy nad dachem zakrystii.
 W latach 1557-1667 była to parafia protestancka.

17 komentarzy:

  1. Lubię gotycką architekturę, zawsze robi niesamowite wrażenie. To piękne kościoły, bardzo ciekawy post. Serdecznie pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Te kościoły robią wrażenie swoją monumentalnością.
      Dziękuję za miły komentarz. Serdecznie pozdrawiam :)

      Usuń
  2. Strzelistość gotyku jest imponująca, zawsze jestem pełna podziwu dla ludzi, którzy te kościoły budowali. Pozdrawiam, Hanno.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Strzelistość jest moim zdaniem jedną z najpiękniejszych cech budowli gotyckich.
      Dziękuję za pozdrowienia, Inko, i też pozdrawiam :)

      Usuń
  3. Bardzo mi się ten styl podoba i kojarzy mi się w ogóle bardzo bajkowo:)
    Buziaki!:))

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Strzeliste budynki z wieżami mogą się tak kojarzyć. Pozdrowienia :)

      Usuń
  4. Piękne - kolejny argument żeby się do Torunia na kilka dni wybrać.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Warto przyjechać do Torunia; jest tu wiele zabytków godnych uwagi :)

      Usuń
  5. Piękny Toruń, nawet odbyłem spacer po rynku kilka dni temu. Pozdrawiam miło.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję za pozdrowienia, odwzajemniam.
      To miłe, że bywasz w Toruniu :)

      Usuń
  6. Gotyk w swojej surowości ma coś niemal.. delikatnego. I ten monumentalizm... Trzeba przyznać że nasz gotyk co prawda nie może się równać z tym francuskim czy niemieckim, ale jednak mimo to przyciąga uwagę.

    Pozdrowienia ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nasz gotyk przyciąga uwagę; widziałam wiele pięknych kościołów, które są w stanie zachwycić każdego. Pozdrawiam :)

      Usuń
  7. Taki ceglany gotyk bardzo mi sie podoba, a ta jesienna sceneria dodaje tylko uroku.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. W Polsce występuje chyba tylko ten ceglany gotyk.
      Nie pamiętam, żebym spotkała inną jego formę. Pozdrawiam :)

      Usuń
    2. A gotyk drewniany?
      natomiast faktycznie kamiennego sobie nie umiem skojarzyć.

      Usuń
  8. Lubię oglądać kościoły, szczególnie jak są takie piękne...zawsze można miejsce znane pokazać w inny niekonwencjonalny sposób:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Każdy stary kościół jest zazwyczaj piękną budowlą; zawsze można dostrzec w nim coś nowego, niekonwencjonalnego.

      Usuń