Secesja w Krakowie, wybrane budowle

Przyznaję, że secesja w architekturze była mi zupełnie obca.

Secesja to styl w sztuce i kulturze przełomu XIX i XX wieku. Charakterystycznymi cechami stylu secesyjnego są: płynne, miękkie, faliste linie, ornamentacja abstrakcyjna bądź roślinna, inspiracje sztuką japońską, swobodne układy kompozycyjne, asymetria oraz subtelna pastelowa kolorystyka.

Byłam na wycieczce po Krakowie, podczas której przewodnik wskazał wybrane kamienice w stylu secesji.

Poniżej gmach dawnego kasyna oficerskiego garnizonu austriackiej Twierdzy Kraków, mieszczący się przy ulicy Zyblikiewicza 1. Neorenesansowy budynek o charakterze willi włoskiej zaprojektował znany krakowski architekt Tomasz Pryliński w roku 1889. Projekt zrealizowano w latach 1889-1890. Już w 1910 roku obiekt został przebudowany. Autorem przebudowy był inżynier wojskowy Maksymilian Hofman. 

W wyniku przebudowy powstały piękne, jednolite stylistycznie wnętrza secesyjne. Zadaszenie nad wejściem jest również secesyjne.

 Przy ulicy Mikołajskiej 13 znajduje się Gmach Drukarni Związkowej zaprojektowany przez Rajmunda Meusa w latach 1906-1907. Dekorację stanowią roślinne elementy; są to liście i owoce kasztanowca.

Dom Celestyna Czynciela, mieszczący się przy placu Mariackim 9, został zaprojektowany w 1907 roku przez Ludwika Wojtyczkę i Rajmunda Meusa. Architekci zaprezentowali twórcze podejście do renesansu, przetworzyli elementy renesansowe w duchu secesyjnym. Bardzo lubię tę kamienicę i uważam ją za jedną z najpięknieszych na rynku.

A oto secesyjne wnętrze "Jamy Michalika", znajdującej się przy ulicy Floriańskiej 45. Kawiarnia "Jama Michalika" została nazwana "jamą" z powodu braku okien; druga część nazwy pochodzi od nazwiska właściciela, Jana Apolinarego Michalika. Kawiarnia została założona w 1895 roku; z czasem stała się siedzibą znanego kabaretu artystycznego "Zielony Balonik". Wnętrze przebudował w 1908 roku Franciszek Mączyński. Meble, lampy, niektóre witraże są autorstwa Karola Frycza. Niektóre witraże są dziełem Henryka Uziembły. Kazimierz Sichulski dekorował ściany.

Kolejnym przykładem secesyjnej kamienicy jest dom pod Globusem przy ulicy Długiej 1.
Powstał w latach 1904-1906 według projektu Franciszka Mączyńskiego i Tadeusza Stryjeńskiego jako siedziba Izby Handlowo-Przemysłowej. Jest ciekawym przykładem secesji. Wieżę zegarową nakrywa ostrosłupowy hełm zwieńczony ażurowym, metalowym globusem.
Portal wejściowy od strony ulicy Długiej dekorowany jest alegorycznymi płaskorzeźbami wyobrażającymi Handel i Przemysł, zaprojektowanymi przez Konstantego Laszczkę.  Hall i klatka schodowa są dekorowane stiukami; witraże przedstawiają symbole przemysłu i handlu.

I kolejny secesyjny budynek przy ulicy Pijarskiej 1. W roku 1882 powstała Powiatowa Kasa Oszczędności, jednak nie miała  ona swojej siedziby. W latach 1897-1899 architekci Tadeusz Stryjeński i Zygmunt Hendel wznieśli na potrzeby Kasy budynek w stylu klasycyzującej secesji. Chociaż nie zachował się  wystrój wnętrza, warto wiedzieć, że jest to pierwszy budynek w Krakowie, w którym zastosowano secesyjną ornamentykę.

 A oto gmach Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych (plac Szczepański 4), który został zaprojektowany w duchu secesji wiedeńskiej przez Franciszka Mączyńskiego. Powstał w latach 1898-1901. Fryz wokół budynku zaprojektował Jacek Malczewski. Przedstawia on radości i trudy tworzenia artystów. Są tu również popiersia znanych polskich malarzy, np. Stanisława Wyspiańskiego, Jana Matejki. Całość stanowi piękne secesyjne dzieło.

 Poniższy pomnik Artura Grottgera jest dziełem Wacława Szymanowskiego, został wykonany w 1901. Odsłonięty w 1903 roku. Można się w nim dopatrzyć miękkich, falistych linii secesji.

Przy placu Szczepańskim 1 znajduje się siedziba Teatru Starego. Budynek został zaprojektowany w XIX wieku w stylu florenckiego pałacu. Następnie przebudowano go w stylu secesyjnym w latach 1903-1906 przez Franciszka Mączyńskiego i Tadeusza Stryjeńskiego na potrzeby konserwatorium muzycznego, mającego tu swoją siedzibę. Stiukowy fryz roślinny zaprojektował w 1906 roku Józef Gardecki. Metalowa attyka nawiązuje do secesji wiedeńskiej.

Przy placu Szczepańskim 2 znajduje się dom dawnej rodziny Wolnych, a jednocześnie dawna siedziba przedsiębiorstwa pogrzebowego tejże rodziny. W 1909 roku kamienica została odremontowana i zyskała dzięki temu secesyjne ornamenty. Szczególnie piękne są witraże w klatce schodowej oraz metalowe zdobienia zabytkowej windy.

Kamienica przy ulicy św. Anny 9 jest obecnie siedzibą Małopolskiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości. Masywna brama wejściowa, która stanowi przykład doskonałej secesyjnej ślusarki, została ozdobiona witrażem zaprojektowanym przez Henryka Uziembłę.

Należy też wspomnieć o secesyjnych witrażach Stanisława Wyspiańskiego w kościele franciszkanów. Pisałam o nich więcej TUTAJ.

Dwa z nich pokazuję poniżej. A także secesyjne kamienice projektowane przez Teodora Talowskiego, o których pisałam TUTAJ.